در غرب ایران در مجاورت مرز ایران و عراق، یک مخزن نفتی واقع شده که از نظر حجم ذخایر درجای نفت یکی از بزرگترین میادین نفتی جهان است. این میدان در خاک ایران با نام "آزادگان" و در خاک عراق با نام "مجنون" شناخته می شود.
میدان آزادگان (شمالی و جنوبی) دهمین میدان نفتی بزرگ جهان و چهارمین میدان بزرگ نفتی ایران پس از میادین اهواز، گچساران و مارون است؛ این میدان بزرگترین میدان مشترک نفتی کشور بوده که در منطقه دشت آبادان، در حدود ۸۰ کیلومتری غرب و جنوب غرب اهواز و در امتداد مرز ایران و عراق قرار دارد.
این میدان دارای ۴ مخزن سروک، کژدمی، گدوان و فهلیان بوده که بیش از ۳۳ میلیارد بشکه، نفت درجای آن است و توسعه آن تاکنون در قالب دو بخش آزادگان جنوبی و آزادگان شمالی دنبال شده است.
مطالعاتی که نتیجه آن مشخص نشد!
خرداد ماه امسال تفاهم‌نامه مطالعه بخش شمالی میدان آزادگان بین شرکت ملی نفت ایران و شرکت توسعه نفت و گاز پرشیا، تفاهم‌نامه مطالعه بخش مرکزی میدان آزادگان میان شرکت ملی نفت ایران و شرکت‌های پتروپارس و پتروایران و تفاهم‌نامه مطالعه بخش جنوبی میدان آزادگان میان شرکت ملی نفت ایران و شرکت‌های گسترش انرژی پاسارگاد و انرژی‌دانا امضا شد. مطالعاتی که از سرنوشت آن خبری منتشر نشد.
برنامه شرکت ملی نفت برای آزادگان چیست؟
محسن خجسته‌مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، ۱۶ مهرماه در آیین تکریم و معارفه مدیران عامل پیشین و سرپرست جدید شرکت نفت و گاز اروندان گفت: "در تکمیل میدان نفتی آزادگان جنوبی ۷ سال تأخیر داریم؛ ۶ میلیارد دلار عدم‌النفع این میدان است چه کسی واقعاً باید پاسخگوی این خسارت باشد؟"
خجسته مهر، همچنین ششم دی ماه در خصوص میدان آزادگان گفت: "برای میدان مشترک آزادگان در بخش شمالی در حال مذاکره با شرکت‌های خارجی هستیم تا فاز دوم میدان توسعه یابد؛ آزادگان جنوبی قراردادی به ارزش ۵.۶ میلیارد دلار دارد و اکنون یکی از شرکت‌های داخلی در حال تکمیل و توسعه آن است و برنامه ما شتاب‌بخشی و تکمیل و توسعه کامل میدان آزدگان است و خوشبختانه اتفاق‌های مطلوبی در این زمینه رخ داده است. تا پایان امسال ۱۷ حلقه چاه از چاه‌هایی که در این میدان تولیدی نبودند، تعمیر و تولیدی می‌شوند. اوایل سال ۱۴۰۲ توسعه کامل میدان انجام می‌شود و در مرحله نخست ۳۲۰ هزار بشکه تولید دارد."
تاریخچه و وضعیت فعلی آزادگان
اولین چاه اکتشافی این میدان در سال ۱۳۵۵ حفر شده و مجموعه مخازن عظیم این میدان با حفر دومین چاه در سال ۱۳۷۸ کشف شد.
از سال ۲۰۰۴ (۱۳۸۳ شمسی) توسعه فاز اول میدان آزادگان جنوبی با هدف رسیدن به تولید ۳۲۰ هزار بشکه در روز آغاز شد، در این سالها شرکت‌های متعددی از شرکت INPEX ژاپن، پترو ایران، CNPC چین، تهران انرژی و پتروپارس روی این میدان ورود کردند و هم‌اکنون نیز کار توسعه آن توسط پتروپارس در حال پیگیری است.
بررسی‌های صورت گرفته نشان می دهد با گذشت ۱۷ سال، میزان تولید فعلی میدان نفتی آزادگان با احتساب تولید ۶۵ هزار بشکه‌ای در بخش شمالی این میدان، فقط ۱۶۵ هزار بشکه در روز است؛ در واقع از هدفگذاری تولید ۳۲۰ هزار بشکه ای فاز اول توسعه یادگان جنوبی، حدود ۱۰۰ هزار بشکه محقق شده است.
البته، رضا دهقان، معاون امور توسعه و مهندسی شرکت ملی نفت ایران خردادماه سال جاری ظرفیت فعلی تولید نفت از میدان آزادگان جنوبی را بالغ بر ۱۴۰ هزار بشکه نفت در روز عنوان کرد و گفت: "ظرفیت تولید از دو حوزه شمالی و جنوبی این میدان در حال حاضر رقمی بالغ بر ۲۱۵ هزار بشکه تخمین زده می شود."
همچنین واحد فرآورش اصلی مرکزی این میدان (CTEP) که با ظرفیتی ۳۲۰ هزار بشکه‌ای قرار بود تا انتهای سال ۱۴۰۰ تکمیل شود، به دلیل پیشرفت کند در اجرا، حداقل تا ۲ سال آینده تکمیل نخواهد شد.
ابهام در تحقق برنامه فعلی شرکت ملی نفت
درحالی که تولید نفت از میدان آزادگان جنوبی به ۱۰۰ هزار بشکه در روز رسیده و واحد فرآورش اصلی مرکزی این میدان (CTEP) حداقل ۲ سال دیگر زمان نیاز دارد تا تکمیل شود؛ مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران وعده داده که اوایل سال ۱۴۰۲ (یعنی حدود یک سال دیگر) شاهد تکمیل توسعه میدان آزادگان و تولید ۳۲۰ هزار بشکه نفت از بخش جنوبی آن هستیم.
در این خصوص چند ابهام مطرح است:
- چگونه در این زمان کم، تولید آزادگان جنوبی از ۱۰۰ هزار بشکه فعلی به ۳۲۰ هزار بشکه خواهد رسید؟
- برنامه شرکت ملی نفت برای فاز دوم توسعه آزادگان جنوبی و رسیدن به تولید تجمعی ۶۰۰ هزار بشکه‌ای چیست؟
- دلایل تأخیر در تکمیل واحد فرآورش اصلی مرکزی این میدان (CTEP) چیست و آیا این طرح که پیشرفت کندی در اجرا دارد، تا یک‌سال آینده (ابتدای ۱۴۰۲) قابلیت تکمیل و بهره‌برداری دارد؟
- رضا دهقان، معاون امور توسعه و مهندسی شرکت ملی نفت ایران، پنجم بهمن ماه در نخستین نشست هم‌اندیشی شرکت ملی نفت ایران و فعالان بازار سرمایه، در خصوص توسعه آزادگان جنوبی گفت: "برای توسعه میدان آزادگان جنوبی به ۱.۵ میلیارد دلار سرمایه دیگر نیاز داریم که به نظر می‌رسد این پروژه می‌تواند همه پیمانکاران و سرمایه‌گذاران داخلی را در این حوزه فعال کند." آیا این میزان سرمایه مورد نیاز، تنها برای فاز دوم توسعه آزادگان جنوبی است و یا تکمیل فاز نخست نیز قرار است بخشی از این سرمایه مورد نیاز را جذب کند؟ و اگر تکمیل فاز نخست که وعده آن تا اوایل ۱۴۰۲ داده شده، نیاز به سرمایه دارد، این سرمایه قرار است از چه محلی و در چه زمانی جذب شود؟
وضعیت مخزن مشترک در میدان مجنون عراق
عراق در سال ۲۰۱۰ با کنسرسیومی با حضور شرکت شل، پتروناس و شرکت نفت عراق، قراردادی ۲۰ ساله برای توسعه میدان مجنون به امضا رساند. این کنسرسیوم ابتدا تولید از این میدان نفتی را به ۱۷۵ هزار بشکه در روز رساند و از سال ۲۰۱۳ با رساندن تولید به ۲۱۰ هزار بشکه در روز در برداشت نفت از این مخزن مشترک پیشتاز بود.
هدفگذاری اصلاح شده در فاز ۲ توسعه میدان مجنون، رسیدن به افزایش تولید تا ۴۵۰ هزار بشکه در روز بود که آوریل ۲۰۲۰، شرکت نفت بصره اعلام کرد، "به دلیل افت قیمت نفت ناشی از شیوع گسترده کرونا در جهان، به طور موقت توسعه فاز ۲ متوقف می‌شود"؛ از اینرو برآورد می شود هدفگذاری تولید ۴۵۰ هزار بشکه‌ای از این میدان به سال ۲۰۲۴ موکول شد.
اکنون با عبور قیمت نفت از مرز ۱۱۰ دلار، برآوردها بر این است که توسعه فاز دو میدان مجنون در طرف عراق بار دیگر تسریع خواهد شد.
ضرورت توسعه میدان آزادگان به عنوان بزرگترین میدان نفتی مشترک کشور، یک ضرورت انکارناپذیر است، سالها توسعه این میدان مهم نفتی با تأخیر مواجه شده و در کنار ابهاماتی که در تکمیل فاز نخست آزادگان جنوبی وجود دارد، برنامه شرکت ملی نفت برای توسعه فاز دوم میدان آزادگان جنوبی و آزادگان شمالی مشخص نیست.
نظر شما